De laatste dagen India gingen in een ras tempo voorbij. De bedluizen hebben na een bloeddorstige vergadering besloten me gratie te verlenen. Beide Pema’s hebben ons in de watten gelegd… het oude “0hm-mani-padme-hum”-mannetje (broer van overleden abt) heeft ons alle drie aangenaam verrast met een boeddhabeeldje uit de altaarkast van de abt. De hele dag is hij druk in de weer met het verzorgen van de offergaven. Oude lieve mannetjes doen me denken aan mijn vader, wijs en zich voortbewegend in een aura van licht. Zo mooi dat zelfs de vele rimpeltjes in het gelaat en de stramheid van het lichaam er helemaal bij verbleken. Pema Khandro kon het ook niet laten ons elk iets te schenken en ik kreeg… een witte Tara! Ze heeft plaatsgenomen naast het boeddhabeeldje en kijkt me nu vriendelijk aan in haar nieuwe westerse onderkomen. Blijkbaar hebben ze geen van beiden last van jetleg nog cultuurshock.

Ik blik met blijheid terug op al mijn ervaringen. Schokkend vond ik de glitter en glammer van alle Boeddhabeelden in de kloosters die in schril contrast staan tot de armetierige condities waar de monniken in leven. In Tibet liggen de dorpen en steden geïsoleerd van elkaar waardoor verschillende tradities zijn ontstaan met elk hun eigen beschermgoden die bij de ingang van de gompa in een apart kamertje de boel in de gaten houden. Na de vlucht van de Tibetanen door de onderdrukking van de Chinezen heeft elke kloostergemeenschap een poging gedaan om een replica van het oorspronkelijke klooster in Tibet in India te maken. Hierdoor zie je verschillende ommuurde kloosters naast elkaar in een soort enclave van Tibet in India. Ze hebben blijkbaar besloten om elk hun eigen culturele erfgoed te importeren in een poging zo hun culturele wortels niet te verliezen. Ik vraag me af of dit op deze manier lang stand kan houden. Er is voor zover ik heb begrepen geen directe samenwerking tussen die verschillende kloosterclans of sektes. Er is dus niet één gompa voor alle monniken maar één gompa voor iedere clan. Het lijkt baas boven baas te zijn over wie de mooiste beelden enzo heeft. En uiteraard staan de nonnen onderaan de ladder in deze strijd. Vrouwen krijgen ook in de Tibetaanse cultuur net als in India nog steeds een ondergeschikte rol ondanks dat de Boeddha daar toch duidelijke uitspraken over heeft gedaan. Zonder gelijkmoedigheid en altruïsme geen verlichting.
Het roept bij mij hetzelfde op als toen ik met Alexander door Vaticaanstad liep. Op de een of andere manier heeft iedere religieuze beweging er behoefte aan om met veel poeha iets buiten zich neer te zetten terwijl het in essentie om innerlijke verrijking gaat.
Aan de ene kant kan dit ontroerend zijn en is het een uitdrukking van cultuur maar ik mis hierin de balans. Ook het strenge regime waaraan de monniken worden onderworpen roept bij mij vraagtekens op. Heeft het echt zin om uren na elkaar pudja’s te houden en mantra’s te reciteren? Als ik op mijn eigen ervaring afga, dan schuurt mijn geest zich in mijn dagelijkse leven, mijn gezin, mijn werk. Daar probeer ik me geestelijk aan te schaven en te verrijken. Puja’s en mantra’s zijn een verfrissende aanvulling. Veel kloosterlingen zijn naar mijn idee monnik/non geworden als beste optie naast een armoedig bestaan waarin hard werken het enige middel is om te overleven. Als monnik/non heb je in elk geval onderdak, eten en de mogelijkheid je verder te ontwikkelen en verdien je respect. In het westen zijn we naar mijn idee wat dit betreft een stukje verder. Er is meer gelijkheid tussen man/vrouw, de middenklasse is sterk. Ieder kind krijgt de mogelijkheid en is zelfs verplicht naar school te gaan. Dit geeft je de mogelijkheid om te kiezen voor het celibaat. Maar geeft het celibaat dan echt meer voordelen boven een relatie waarin je met respect voor elkaar elk je eigen pad kunt volgen? Ik ben super blij met de keuzes die ik heb gemaakt in dit leven. De mensen die me omringen, de wetenschappelijk basis die me in staat stelt te onderzoeken wat het beste werkt zowel bij mezelf als voor anderen. Ik ben blij dat de Dalai Lama in zijn leven het monastieke leven heeft geïntegreerd met wetenschappelijke kennis. Hiermee nodigt hij veel mensen uit om af te rekenen met magisch denken en het je afhankelijk opstellen van personen die je mogelijk verder verwijderen van je eigen wijsheid (Boeddha-natuur) in plaats van het versterken van het contact daarmee. Terugblikkend denk ik dat deze reis me hier meer bewust van heeft gemaakt. Ik ben blij met de omstandigheden waarin ik leef en dat ik over alle mogelijkheden beschik me verder te ontwikkelen (lees: ont-wikkelen, vrijmaken van allerlei niet ter zake doende verwikkelingen).
Ik adem met vreugde de Nederlandse frisse lucht in, voel me blij terwijl ik naar mijn werk fiets, de was ophang. Vrij in elk moment eigenlijk. Ik hoop dat ik gesterkt door alle ervaringen van deze reis, op mijn manier iets positiefs kan bijdragen aan deze wereld. Ik wens dat we uiteindelijk allen getuige mogen zijn van een wereld van vrede en welzijn waarin onze boeddha-natuur zich in volle glorie weerspiegelt. Met dank voor jullie mooie reacties en deelname aan dit spirituele avontuur. Van harte, Fabiola.